Astrofysicus Jan-Willem den Herder werkt vooral aan de ontwikkeling van nieuwe satellieten in de hoge-energie astrofysica. Ongeveer de helft van de detecteerbare materie in het heelal heeft hele hoge temperaturen en betreft gas van ongeveer een miljoen graden. Het meten van röntgenstraling is een van de beste methodes om dit observationeel te bestuderen. Den Herder is vooral betrokken bij instrumenten die deze straling met hoge spectrale resolutie kunnen waarnemen. Daarmee kunnen sterrenkundigen de samenstelling, temperatuur en snelheden van dit gas nauwkeurig bepalen. De gebruikte technieken in deze instrumenten variëren van tralies tot cryogene detectoren, gekoeld tot minder dan 1K en uitgevoerd met de hoge betrouwbaarheid die de ruimtevaart vereist.

Samen werken aan ruimtemissies

Als bijzonder hoogleraar gaat Den Herder de samenwerking tussen de UvA en SRON op het gebied van ruimtevaartmissies voor hoge-energie astrofysica versterken. De aardatmosfeer absorbeert een belangrijk deel van röntgen- en gammastraling. Daarom zijn ruimtevaartmissies voor deze tak van de astrofysica noodzakelijk. UvA en SRON gaan bijvoorbeeld samenwerken aan de wetenschappelijke analyse van de data uit de volgende grote ESA-missie. De analysemethoden moeten een kwaliteitssprong maken, net zoals als de nieuwe instrumentatie waaraan den Herder bij SRON werkt dat ook doet. De UvA en SRON kunnen elkaar hierbij goed aanvullen. De ontwikkeling van methodes voor de analyse van nieuwe data staat hierbij centraal. Daarnaast krijgt ook de voorbereiding van toekomstige instrumenten door de samenwerking een extra impuls. Bijvoorbeeld aan missies die in staat zullen zijn om met grote nauwkeurigheid tijdsafhankelijke informatie waar te nemen (X-ray timing) of het gebruik van interferometrische technieken. Tot slot, maar zeker van vergelijkbaar gewicht, biedt deze samenwerking ook de mogelijkheid om de studenten aan de UvA meer ervaring te laten opdoen met de ontwikkeling en het gebruik van ruimtevaartmissies.

Over Jan-Willem den Herder

Den Herder is senior onderzoeker bij SRON Netherlands Institute for Space Research, een van de instituten van NWO-I. Den Herder is betrokken bij diverse internationale onderzoeksprojecten. Hij is één van de leidende wetenschappers van het onderzoeksteam van de Athena-missie, één van de drie grote observatoria die de Europese Space Agency (ESA) in het komende decennium gaat lanceren. Ook leidt Den Herder als Principal Investigator het flankerende project dat NWO vanuit de ‘Nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur’ financiert. SRON werkt hierbij al samen met de UvA en anderen. Ook gaf Den Herder mede leiding aan het AHEAD project, waarmee de EU de hoge-energy astrofysica gemeenschap in Europa ondersteunt. Den Herder is lid van de stuurgroep van een route van de Nationale Wetenschapsagenda, lid van de wetenschapsadviescommissie van de Japanse missie XRISM, en lid van de International Academy of Astronautics (IAA).