Samen met 350 collega-onderzoekers uit tientallen landen werkte Leerssen tien jaar lang aan de Encyclopedia of Romantic Nationalism in Europe (ERNiE), die de verspreiding van het Europees romantisch nationalisme in de negentiende eeuw uiteenzet en zichtbaar maakt. Meer dan zestigduizend cultuuruitingen – reikend van opera tot volkskunde en van monumentenzorg tot taalbewegingen – uit heel Europa – van IJsland tot Macedonië en van Baskenland tot Finland – zijn verzameld en geanalyseerd.

Voortdurende invloed

De encyclopedie documenteert de aanwezigheid en de gevolgen van de toename van cultureel bewustzijn in de vroege decennia van Europees nationalisme. Het laat zien hoe intellectuelen, historici, romancijfers, dichters, kunstschilders, folkloristen en componisten – in een transnationaal netwerk – de nationale identiteiten en aspiraties verwoordden die bepalend werden voor de Europese geschiedenis en politiek, met invloeden die vandaag de dag nog steeds voelbaar zijn. Daarmee is cultuur, naast politiek en machtsrelaties, cruciaal geweest voor de vorming van de hedendaagse Europese naties en staten. Cultuur maakte nationalisme niet alleen mogelijk; cultuur was bovenal het communicatieve medium dat leidde tot een transnationale verspreiding van nationalisme. 

Steunbetuiging aan Central European University

‘De meeste Europese staten en nationale bewegingen hebben hun huidige vorm te danken aan een golf van cultureel geïnspireerd enthousiasme die tussen Waterloo (1815) en Sarajevo (1914) over Europa spoelde: het romantisch nationalisme’ aldus Leerssen. ‘De bestudering van cultuurhistorische verworteling en vertakkingen helpt om de huidige politieke spanningen in en om Europa te verklaren. Deze kennis is hard nodig om onze democratische samenleving te beschermen.’ 

Het eerste exemplaar van de encyclopedie reikte Leerssen op 16 mei als steunbetuiging uit aan Michael Ignatieff, rector magnificus van Central European University (CEU) in Boedapest (Hongarije). Het voortbestaan van deze universiteit is onzeker vanwege een controversiële nieuwe onderwijswet. CEU is een belangrijke samenwerkingspartner in het project van Leerssen.

Publicatiegegevens

Joep Leerssen (ed.): Encyclopedia of Romantic Nationalism in Europe (Amsterdam University Press, 2018). ISBN 978 94 6298 118 8.De encyclopedie wordt niet alleen in boekvorm uitgebracht, maar is ook online, open access toegankelijk. De digitale versie bevat onder meer bewegende kaarten die de routes van brieven en netwerken laten zien. 

Presentatie 4 juni

Tijdens de presentatie gaat Leerssen met José van Dijck (president KNAW en universiteitshoogleraar Universiteit Utrecht), Fred Weerman (hoogleraar Nederlandse taalkunde en decaan Faculteit der Geesteswetenschappen UvA) en Michael Wintle (hoogleraar Moderne Europese geschiedenis UvA en directeur Huizinga Instituut) in op nationalisme, romantiek en populisme. Op die manier verbinden zij de geschiedenis van Europa aan de actualiteit.

De presentatie vindt plaats op maandag 4 juni, van 16.00 tot 17.30 uur, in academisch-cultureel podium SPUI25, Spui 25-27, Amsterdam. Deelname is gratis; vooraf aanmelden (verplicht) via onderstaande verwijzing.