De menselijke stem kan zeer veel en gevarieerde akoestische geluiden produceren om informatie door te geven. Onder normale omstandigheden zijn die geluiden tot hooguit 200 meter verder hoorbaar. De Bora-gemeenschap, die in het noordwesten van het Amazonegebied leeft, kan het bereik van haar communicatie met een factor 100 uitbreiden door zinnen na te bootsen in reeksen van trommelslagen. Dat doen de Bora met een manguaré, een slaginstrument dat bestaat uit twee langwerpige trommels (van elk ongeveer twee meter lang) gemaakt uit boomstammen - traditioneel door verbranding, omdat de Bora geen metalen gereedschappen hadden. Elk deel kan twee toonhoogtes produceren; in totaal dus vier.

Openbare aankondigingen

De Bora gebruiken de manguaré op twee manieren. Er is een muzikale toepassing voor trommelsequenties met geen tot weinig variatie, als onderdeel van rituelen en festivals. De ‘spraaktoepassing’ gebruiken ze om relatief informele mededelingen en openbare aankondigingen te doen. ‘Met de manguaré vragen ze bijvoorbeeld iemand om iets te brengen of iets te komen doen, om de uitslag van een niet-alcoholische drankwedstrijd bekend te maken, of de komst van bezoekers aan te kondigen’, licht Seifart toe. ‘Bij deze functie worden slechts twee toonhoogtes gebruikt en iedere trommelslag correspondeert met een lettergreep of een zin uit het gesproken Bora. De mededelingen bevatten gemiddeld rond de vijftien woorden en zestig trommelslagen.’ 

In de geluidsfragmenten is in respectievelijk gesproken en getrommeld Bora te horen: 'Bora káʔgúnúkòúβú ò áʔʦàkúnè' (in gesimplicifeerde orthografie: 'cáhgúnúcoúvú o áhtsacúne'), in het Nederlands vertaald: 'Ik ben klaar met de cahuana' (wordt gebrukt om aan te kondigen dat de trommelaar de winnaar is van de cahuana (een niet-alcoholische maniok-drankwedstrijd). 

Ritme essentieel

In hun trommeltaal bootsen de Bora de toon en het ritme van hun gesproken taal na, en breiden ze zinnen uit het gesproken Bora zelfs uit om eventuele ambiguïteiten te ondervangen. Seifart: ‘Ritme blijkt een cruciale rol te spelen in het onderscheiden van woorden in getrommeld Bora. Er zitten vier ritmische eenheden gecodeerd in de lengte van rustpunten tussen trommelslagen. Deze eenheden komen overeen met klinker-tot-klinker-intervallen met verschillende aantallen medeklinker- en klinkerlengtes. De twee fonologische tonen coderen slechts een paar lexicale verschillen. Ritme is dus essentieel om getrommeld Bora te kunnen begrijpen.’

Dit biedt volgens de onderzoekers nieuw bewijs voor de rol van ritmische structuren in de complexe puzzel van de redundantie (het overbodig zijn van de vermelding van bepaalde fonologische, syntactische, semantische kenmerken) en het onderscheidend zijn van akoestische kenmerken die zijn ingebed in spraak.

Publicatiegegevens

Frank Seifart, Julien Meyer, Sven Grawunder & Laure Dentel: ‘Reducing language to rhythm: Amazonian Bora drummed language exploits speech rhythm for long-distance communication’, in: Royal Society Open Science, 25 april 2018. DOI: 10.1098/rsos.170354