Integendeel, uit de resultaten van zijn promotieonderzoek komt naar voren dat het waarschijnlijker is dat berichtgeving over peilingen leidt tot meer interesse en meningsvorming bij kiezers, en dus goed is voor de democratie. Stolwijk verdedigt zijn proefschrift op donderdag 16 februari aan de Universiteit van Amsterdam (UvA).

Er is veel discussie over de invloed van peilingen in verkiezingstijd. Die invloed zou erg groot zijn, te groot volgens critici. In dit verband wordt vaak het bandwagon effect genoemd. Hiervan is sprake als een positieve peiling – een partij zit volgens de polls in de lift – door mediaberichtgeving daarover leidt tot nog meer electorale steun voor een partij. Stolwijk ging na hoe peilingen de berichtgeving over partijen beïnvloeden, en hoe blootstelling aan zulke berichtgeving invloed heeft op de interesse van kiezers in de campagne, de emoties die ze voelen over partijen, de stemopkomst en de stemkeuze. Hij keek naar de Duitse federale (Bundestag) verkiezingscampagne van 2013 en de Nederlandse campagne voor de Europese verkiezingen van 2014. 

Overschatting

Het effect van peilingen komt door een samenspel tussen politici, peilers, journalisten, campagneteams en kiezers zelf. ‘Verkiezingscampagnes en de uitslag: iedereen doet het samen’, vertelt Stolwijk. ‘Zo reageren media op peilingen in hun selectie en toon van berichtgeving. Ze nemen veranderingen niet klakkeloos over, maar reageren op basis van hun eigen logica. Op die manier geven ze een bepaald beeld door aan de kiezer. Maar kiezers hebben zelf ook invloed, want ook zij interpreteren de peilingen. En campagneteams interpreteren en gebruiken peilingen weer op hun manier.’ Een deel van het effect van peilingen op kiezers wordt volgens Stolwijk veroorzaakt door de emotionele reactie van kiezers op berichtgeving over peilingen. En kiezers die minder emotie voelen door zulke berichtgeving, worden er ook minder door beïnvloed.

Het uiteindelijke effect van peilingen op berichtgeving verschilt per partij. Stolwijk: ‘Kleinere partijen worden sowieso genegeerd en grotere partijen worden behandeld naar hun positie in de verkiezingsrace. Daarbij vertalen stijgende peilingen zich niet automatisch in meer en positievere berichtgeving. Doorgaans geldt dat het effect van peilingen en de berichtgeving erover overschat worden. Het effect is alleen groot als verschillende factoren op het juiste moment samenkomen en elkaar daardoor gaan versterken. Zoals bij de verkiezingszege van de PvdA in 2013 met Diederik Samson als nieuwe lijsttrekker. De PvdA kwam toen van heel ver. Als een partij die al groot is, stijgt in de peilingen, is dat geen nieuws. De opkomst van de PvdA in de peilingen was dat destijds wel, met een bandwagon-effect tot gevolg. Maar zoiets is zeer zeker niet de regel’, benadrukt Stolwijk.

Jongeren stimuleren

In lijn met de bandwagon-hypothese vond Stolwijk dat blootstelling aan verslaggeving over peilingen de interesse en opkomst bij de Europese parlementsverkiezingen in 2014 heeft vergroot. ‘Peilingen stimuleren de interesse in de campagne. Het leidt tot meer betrokkenheid en meer nadenken, en kiezers gaan op zoek naar extra informatie om hun stemkeuze te verbeteren. Een positief effect dus, dat ik ook vond onder jongeren. De opkomst van jongeren bij verkiezingen is laag. Ze geven vaak aan zich niet capabel te achten om hun stem uit te brengen, omdat ze er te weinig vanaf weten. Berichtgeving over peilingen kunnen voor jongeren een opstap zijn om meer informatie tot zich te nemen, want peilingen zijn relatief eenvoudig te begrijpen en je raakt er door betrokken bij het proces. Op die manier zouden we meer jongeren naar de stembus kunnen krijgen.’

Promotiegegevens

Sjoerd B. Stolwijk: Who is Driving Whom: The Media, Voters and the Bandwagon. Promotor is prof. dr. Claes de Vreese. Copromotor is dr. Andreas Schuck.

Tijd en locatie

De promotie vindt plaats op donderdag 16 februari, 12.00 uur. Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.