Wraak kan gedefinieerd worden als een poging, met enig risico voor jezelf, schade toe te brengen aan iemand die jou iets heeft aangedaan. ‘Wraak is waarschijnlijk zo oud als de mensheid zelf en is vaker onderwerp van onderzoek geweest. Wetenschappelijk is er echter nog maar weinig aandacht besteed aan de emotie die bij de neiging tot wraak hoort, voor het verlangen naar wraak’ aldus Seip over de aanleiding voor haar onderzoek.

Toenadering of vermijden

Verlangen naar wraak blijkt te worden opgeroepen als een situatie wordt waargenomen als onrechtvaardig, als een bedreiging van de eigenwaarde, en als dit veroorzaakt wordt door een ander. Seip laat zien dat het verlangen naar wraak gerelateerd is aan zowel de neiging om toenadering te zoeken om wraak te nemen als de neiging om de dader te vermijden. Ook zijn er meerdere redenen die samenhangen met het verlangen naar wraak: het voorkomen van toekomstige aanvallen door de dader, het terugbrengen van de balans van lijden tussen dader en slachtoffer, en – in mindere mate – het beschermen van de eigenwaarde van het slachtoffer.

‘Ik ben zelf niet bepaald rancuneus ingesteld. Althans dat dacht ik altijd, want na voltooiing van mijn onderzoek kom ik tot een andere conclusie’ vertelt Seip. ‘Een aantal van mijn meest intense negatieve emoties komt voort uit situaties waarin ik oneerlijk of onrechtvaardig behandeld ben. Ik heb dan de neiging om degene die me onjuist heeft behandeld te vermijden. Tegelijkertijd kan ik niet ontsnappen aan het idee dat ik wil dat de ‘dader’ zich schuldig voelt over wat hij of zij me heeft aangedaan en daarmee hoop ik dat het niet nog een keer zal gebeuren. Mijn onderzoek laat zien dat precies deze ervaringen ook een basis kunnen vormen voor verlangen naar wraak, en dat ook ik wel degelijk wraakzuchtig kan zijn.’

Zoete wraak

Seip: ‘Ik was ook erg benieuwd naar de belonende factor voor een wraaknemer. Krijg je de meeste voldoening als de dader gestraft wordt, los van wie dat doet, of geeft het meer voldoening als je als slachtoffer zelf de dader straft? Ik vond dat dit afhangt van de mate waarin iemand een situatie als oneerlijk ervaart. Als je iets echt heel erg oneerlijk vindt, is de wraak ‘zoeter’ als je die zelf neemt dan als je ziet dat iemand anders dat doet. Als je iets als matig oneerlijk ziet, blijkt het voor je gevoel van voldoening niet uit te maken of jijzelf of een ander wraak neemt.’

Promotiegegevens

Mw. E.C. Seip: Desire for Vengeance. An Emotion-Based Approach to Revenge. Promotor is prof. dr. A.H. Fischer. Copromotoren zijn dr. M. Rotteveel en prof. dr. W.W. van Dijk (Universiteit Leiden).

Tijd en locatie

De promotie vindt plaats op vrijdag 4 november, 12.00 uur.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.