De groep migranten die in de jaren zestig al dan niet als gastarbeider naar Nederland kwam, is inmiddels op leeftijd. Die vergrijzing betekent dat ouderdomsperikelen als verminderd cognitief functioneren de kop opsteken. Het onderzoek van Uysal-Bozkir, onder 2254 ouderen, toont voor het eerst dat oudere migranten veel kwetsbaarder zijn voor dementie dan hun Nederlandse leeftijdsgenoten.

Eenzaamheid en depressie

De kwetsbaarheid van migranten komt voort uit een complex samenspel van diverse factoren. ‘Sociaaleconomische status speelt een rol bij dementie en oudere migranten hebben het op dat vlak vaak niet riant in Nederland,’ legt Uysal-Bozkir uit. Daarnaast vergroten cardiovasculaire aandoeningen en diabetes het risico op dementie. Migranten van Turkse, Marokkaanse en Hindoestaanse afkomst hebben genetische aanleg voor diabetes.

Maar de risicofactoren versterken elkaar ook. De gemiddeld lage sociaaleconomische status versterkt de genetische aanleg voor diabetes bijvoorbeeld, omdat de financiële middelen en kennis om gezond te eten vaak ontbreken.

Ook psychische factoren als eenzaamheid en depressie spelen een rol, vertelt Uysal-Bozkir, ‘Tijdens mijn onderzoek ving ik signalen op dat oudere migranten gemiddeld vaak eenzaam en depressief zijn in vergelijking met Nederlandse leeftijdsgenoten, hoewel dat niet strookt met het beeld dat we hebben van de meer collectieve mediterrane en Surinaamse cultuur.’ Uit eerder onderzoek blijkt depressie een risicofactor te zijn voor dementie. ‘Maar hoe dat precies meespeelt bij oudere migranten, is een interessante vraag voor vervolgonderzoek,’ aldus Uysal-Bozkir.

Tennisbal

Om cognitieve klachten bij ouderen met een migratie-achtergrond in kaart te kunnen brengen, ging Uysal-Bozkir eerst op zoek naar psychologische tests die het geheugen goed meten bij migranten. Voor dementie onderzocht de promovendus de Cross-Culturele Dementiescreening test, een meetinstrument ontwikkeld in het Slotervaart ziekenhuis in samenwerking met het AMC. 

In deze test zijn invloeden van taal, cultuur en opleiding zo veel mogelijk ondervangen, zodat die de meting van het cognitief functioneren niet vertroebelen. Dat zit niet alleen in voor de hand liggende zaken als het vermijden van geschreven instructies in het Nederlands, maar ook in subtieler aspecten. ‘Een plaatje van een tennisbal is bijvoorbeeld makkelijker te herkennen door een van oorsprong Nederlandse zestiger, dan door een Turkse of Marokkaanse man die nog nooit getennist heeft.’

Omdat de oorzaken van het verhoogde risico op dementie divers zijn en veelal inherent aan de huidige maatschappelijke positie van oudere migranten in Nederland, ziet Uysal-Bozkir geen oplossing om dementie bij hen op korte termijn tegen te gaan. Wel pleit ze voor meer aandacht en daarmee betere zorg voor ouderen met een migrantenachtergrond. ‘We weten dat deze groep kwetsbaarder is en niet makkelijk is op te sporen door medici. Als we oudere migranten willen helpen, moeten we ons bewust zijn van het verschil in risico op dementie en van de cultuur en taalbarrières die meespelen bij identificatie en zorg. Ik hoop dat mijn promotieonderzoek daaraan bijdraagt.’

Het onderzoek maakt deel uit van de SYMBOL-studie, die mogelijk is gemaakt door het Innovatiefonds Zorgverzekeraars.

Promotiegegevens

Mw. O. Uysal-Bozkir: Health Status of Older Migrants in The Netherlands. Promotoren zijn prof. dr. B.A. Schmand en prof. dr. S.E.J.A. de Rooij.

Tijd en locatie

De promotie vindt plaats op donderdag 29 september
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.