In het tv-programma Ik hou van Holland neemt Linda de Mol wekelijks met hulp van andere BN'ers de Nederlandse cultuur onder de loep. Vaste gast is meneer Chung, een oudere Chinese man, die in onverstaanbaar Nederlands een Hollandse smartlap ter gehore brengt. De BN'ers proberen te raden welk lied het betreft. De deelnemers aan Kartosens onderzoeks - Nederlandse jongeren met een Aziatische achtergrond - noemden meneer Chung als voorbeeld van stereotypische beeldvorming die hen opvalt in Nederlandse media. Kartosen: ‘In Nederlandse populaire media, bijvoorbeeld in series als Goede Tijden, Slechte Tijden, zijn zelden Nederlanders van Aziatische komaf te zien. En komen ze wel in beeld, dan gaat het zoals bij meneer Chung, geportretteerd als ‘de ander’, die gekke Chinese man die zo slecht Nederlands spreekt.’ De jongeren die Kartosen sprak, herkennen zich niet in de Nederlandse populaire cultuur en richten hun blik op de VS en hun thuisland, maar daarnaast ook op pop-cultuur uit andere Aziatische landen, vooral Korea en Japan.

De promovendus vroeg zich af waarom de jongeren zich op Koreaanse en Japanse films en series richten. De hoge productiekwaliteit van het materiaal bleek belangrijk. Maar daarnaast gaven de jongeren aan zichzelf te herkennen in de normen en waarden die de series verbeelden. ‘Waarden die zij bij de Aziatische identiteit vinden horen, zoals het belang van familiebanden, respect voor ouderen of waardering voor hard werken.’ Hoewel respondenten niet expliciet zeiden dat het uiterlijk van de mensen op het scherm meespeelde, gaven ze wel aan dat ze zich minder zouden herkennen in een Amerikaanse of Nederlandse serie waar precies dezelfde thema's centraal zouden staan.

Verbinding

Dat jongeren zich niet in Nederlandse films en series herkennen is geen goede zaak, meent Kartosen. ‘Populaire cultuur hoort verbinding te scheppen, maar in Nederland laat populaire cultuur een witte identiteit zien die veel mensen buitensluit’

Kartosen kwam op het idee voor zijn promotieonderzoek toen hij zelf Asian parties produceerde - feesten specifiek gericht op Aziatische jongeren die in de jaren negentig hun intrede deden in Nederland. ‘Daar zag ik dat deze jongeren gezamenlijk een nieuwe identiteit construeren die voorziet in een behoefte. In de Nederlandse identiteit zien ze zichzelf niet terug en de etnische identiteit van hun ouders vinden ze te streng of ouderwets. De pan-etnisch Aziatische identiteit biedt meer ruimte en vrijheid.’

Schaamlap

De pan-etnische Aziatisch-heid die Kartosen onderzocht heeft typisch Nederlandse trekken, benadrukt hij. In de Nederlandse context zijn het bijvoorbeeld jongeren met Oost- of Zuidoost-Aziatische wortels die zich identificeren met die Aziatisch-heid, terwijl de pan-etnische Aziatische identiteit in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië bijvoorbeeld ook mensen van Indiase en Pakistaanse herkomst omvat.  

Het gebrek aan zichtbaarheid van Aziatische Nederlanders in de media en het publieke debat hangt volgens Kartosen samen met onverschilligheid, omdat Aziaten gezien worden als ‘model-minderheid’ in Nederland. ‘We verwarren de positieve sociaaleconomische positie van Aziatische Nederlanders met geslaagde integratie en gebruiken het als schaamlap en stok om andere niet-witte Nederlanders mee te slaan. Wanneer Surinaamse Nederlanders racisme in Nederland hekelen, wijst Nederland naar de Aziatische Nederlanders: ‘Nee hoor, wij zijn niet racistisch. Kijk maar, als je hard werkt en niet zeurt, dan kom je er wel in onze maatschappij, ongeacht je herkomst.’ Terwijl die jongeren zich dus niet volledig thuis voelen in de Nederlandse identiteit en zich deels van de Nederlandse cultuur afwenden.’

Kartosen roept Nederlandse media op prioriteit te geven aan diversiteit - zowel in beeld als achter de schermen. ‘De Nederlandse maatschappij verwacht van mensen dat ze zich vooral ‘Nederlands’ voelen en niet Chinees of Aziatisch, dan moeten deze jongeren zich ook kunnen herkennen in onze populaire cultuur.’

Promotiegegevens

Dhr. R.A. Kartosen: Young Asian Dutch Constructing Asianness: Understanding the Role of Asian Popular Culture. Promotor is prof. dr. E.S.H. Tan.

Tijd en locatie

De promotie vindt plaats op vrijdag 8 juli, 12.00 uur
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.