Simon Gächter en Jonathan Schulz laten met een grootschalig cultureel experiment zien dat mensen eerder geneigd zijn te liegen voor een klein bedrag naarmate het overtreden van regels - door belastingontduiking, corruptie en politiek bedrog - in hun land gangbaarder is. Hiermee suggereren de bevindingen dat corruptie corrumpeert.

In het experiment werden 2,568 deelnemers in 23 landen gevraagd te gooien met een dobbelsteen. Hoe hoger het aantal ogen dat ze meldden geworpen te hebben hoe hoger de beloning (met uitzondering van een worp van zes ogen, wat geen beloning betekende). Het gooien gebeurde zonder toezicht; deelnemers konden dus gemakkelijk liegen over het geworpen aantal ogen om hun inkomsten te verhogen. De onderzoekers zagen dat deelnemers uit landen waar regels vaak overtreden worden, meer logen dan die uit landen waar dit minder gangbaar is. Alle deelnemers bleken nooit volledig eerlijk of volledig oneerlijk te zijn. In plaats daarvan rekten ze de waarheid door het hoogste aantal ogen te melden van de twee worpen die ze zagen, en niet – zoals de regels voorschreven – het aantal ogen van hun eerste worp.

Schaamteloze leugenaars?

Shalvi stelt dat de onderzoeksresultaten erop duiden dat blootstelling aan het overtreden van regels van mensen ‘waarheidsrekkers’ maakt, maar geen schaamteloze leugenaars. ‘Deze studie kan leiden tot tal van nieuwe onderzoekslijnen. Zo weten we nog erg weinig over hoe lang het duurt om normen en waarden in een maatschappij – bijvoorbeeld ten aanzien van corruptie – te veranderen om eerlijkheid op individueel niveau te beïnvloeden. Aangezien mensen door werk, reizen, studie, migratie e.d. in contact komen met mensen uit andere landen, kan ook blootstelling aan de normen en waarden in andere landen hun regelvolgende gedrag beïnvloeden. Dit zijn interessante en relevante kwesties voor vervolgonderzoek’, aldus Shalvi.  ‘Met hun studie laten Gächter en Schulz bovendien zien dat gedragseconomische experimenten tot inzichten kunnen leiden voor de aanpak van mondiale problemen.’

De wortels van corruptie

In het project ‘At the roots of corruption: a behavioral ethics approach’, waarvoor hij een subsidie kreeg van de European Research Council (ERC), doet Shalvi fundamenteel gedragsonderzoek naar corruptie. Onderdeel van het project is ook de oprichting van een platform aan de UvA waarin Europese beleidsmakers, professionals en wetenschappers ideeën kunnen uitwisselen over waarom corruptie opkomt en hoe het aangepakt zou moeten worden.  

Publicatiegegevens

Gächter, S. & Schulz, J. F. ‘Intrinsic Honesty and the Prevalence of Rule Violations across Societies’, in Nature (9 maart 2016)
News & Views: Shalvi, S. ‘Corruption corrupts’, in: Nature (9 maart 2016). Doi:10.1038