Lucy van de Wiel laat in haar promotieonderzoek zien hoe culturele uitingen over eicelpreservatie inzicht geven in hedendaagse genderspecifieke denkbeelden over leeftijd en vruchtbaarheid. Ze verdedigt haar proefschrift op vrijdag 6 november aan de Universiteit van Amsterdam (UvA).

In Nederland kunnen vrouwen sinds 2011 hun eicellen laten invriezen. De introductie van deze reproductieve technologie is niet alleen een medische kwestie, maar ook een cultureel fenomeen dat onderwerp is geworden van uitgebreide media-aandacht, politiek debat en ethische discussies. Van de Wiel analyseert in haar onderzoek onder meer de berichtgeving in Britse en Nederlandse kranten, de documentaire Ei voor Later, toestemmingsverklaringen en medische beelden van eicellen en embryo’s om inzicht te krijgen in de culturele betekenisgeving van eicelpreservatie.

‘Mr Right’

Het publieke debat over eicelpreservatie geeft uiting aan ideeën over onder meer de leeftijd waarop vrouwen kinderen zouden moeten krijgen, het moment waarop een onvervulde kinderwens wordt gekenmerkt als uitstelgedrag en de keuze voor een partner – typisch aangeduid als ‘Mr Right’ – als voorwaarde voor het krijgen van een kind. Normen hieromtrent worden vaak gepresenteerd als een natuurlijk effect van het verouderende lichaam. Van de Wiel stelt dat deze normen echter cultureel specifiek zijn en voortkomen uit een geschiedenis van medicalisering van vrouwelijke reproductieve veroudering, waarin sociale verwachtingen en conceptualisaties van het lichaam vervlochten worden. Ze laat zien dat ook in de huidige context het vermogen tot voortplanting functioneert als organiserend principe voor normen met betrekking tot de levensplanning van vrouwen. In navolging op eerdere controverses omtrent contraceptie, abortus en ivf, verworden de reproductieve keuzes van vrouwen met eicelpreservatie opnieuw tot publiek vraagstuk.

Verlenging of uitstel?

Met de mogelijkheid om het reproductieve verouderingsproces te beïnvloeden ontstaan nieuwe vormen van verantwoordelijkheid voor voortplanting en gezondheid. Het invriezen van eicellen kan – in de traditie van ‘anti-ageing’ – worden neergezet als manier waarop een individu zelf meer verantwoordelijk gesteld kan worden voor het tegengaan van de veroudering en de timing van voortplanting. Eicelpreservatie kan in dit kader gezien worden als een verlenging van de vruchtbaarheid. Maar de introductie van deze technologie is ook aanleiding voor de bevestiging en naturalisatie van ‘normale reproductieve jaren’ waarbinnen vrouwen kinderen zouden moeten krijgen. Eicelpreservatie kan hier benaderd worden als uitstel van moederschap. Ongeacht de benadering ontstaan in het publieke debat nieuwe leeftijdsnormen waarop vruchtbaarheid aangenomen of op toekomstige onvruchtbaarheid geanticipeerd kan worden.

Nieuwe mogelijkheden vragen om reflectie

Eicelpreservatie maakt verschillende nieuwe vormen van ouder moederschap mogelijk, zoals genetisch-gerelateerd moederschap op latere leeftijd en postuum moederschap met nagelaten eicellen. Met het invriezen kunnen eicellen nu bovendien over grotere afstanden verplaatst worden. Dit is met name van belang in transnationale eiceldonatie, waarin voorheen de eiceldonor of de wensmoeder naar het buitenland reisde om een eicel te geven of ontvangen. Zo organiseert de Amerikaanse World Egg Bank wereldwijde verzendingen van bevroren eicellen naar vruchtbaarheidsklinieken. Door deze nieuwe mogelijkheden biedt eicelpreservatie aanleiding voor een reflectie op culturele ideeën over leeftijd, vruchtbaarheid en eindigheid.

Van de Wiel zet haar onderzoek voort binnen de onderzoeksgroep Reproductive Sociology van de University of Cambridge.

Promotiedetails

Lucy van de Wiel: Freezing Fertility: Oocyte Cryopreservation and the Gender Politics of Ageing. Promotoren zijn prof. dr. M.G. Bal en prof. dr. J.F.T.M. van Dijck; copromotor is dr. E. Peeren.

Tijd en locatie

De promotieplechtigheid vindt plaats op vrijdag 6 november om 13.00 uur. 
Locatie: Aula van de Universiteit van Amsterdam, Singel 411, Amsterdam.