Ruben van Gaalen doet onderzoek naar de effecten van gebeurtenissen en omstandigheden in de vroege jeugd op kansen later in het leven. Daarnaast onderzoekt hij hoe de wisselwerking tussen bijvoorbeeld arbeid, gezin, gezondheid en scholing deze kansen beïnvloedt. Door het in kaart brengen en analyseren van de veranderingen van de levensloop van mensen  kunnen zowel sociale verschillen en diversiteit binnen dezelfde generatie als maatschappelijke veranderingen over verschillende generaties worden vastgesteld.

Van Gaalen analyseert de dynamiek van levenslopen vooral met behulp van registerdata. De onderzoeksgegevens haalt hij uit het Stelsel van Sociaal-statistische Bestanden (SSB) van CBS. Het SSB is een stelsel van op persoonsniveau koppelbare registers die onderling op elkaar zijn afgestemd en consistent gemaakt. De registergegevens in het SSB omvatten steeds meer verschillende gegevens over individuen en over een steeds langere periode, zodat sociale fenomenen en veranderingen daarin steeds beter kunnen worden gedocumenteerd en geduid.

Na zijn studie Sociologie aan de Universiteit Bremen (2002) werkte Van Gaalen (1969) bij het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut. Daar schreef hij zijn proefschrift getiteld Solidarity and Ambivalence in Parent-Child Relationships, waarmee hij in 2007 promoveerde aan de Universiteit Utrecht (Sociologie/ICS). Van Gaalen werkt sinds 2006 bij CBS, sinds 2014 ook als programmacoördinator demografisch en sociaaleconomisch onderzoek.

Van Gaalen heeft gepubliceerd in onder meer Journal of Marriage and Family, European Journal of Ageing en Journal of Family Issues. Ook werkte hij mee aan CBS-publicaties als  Dynamiek op de Nederlandse arbeidsmarkt en Kwaliteit van leven in Nederland. Daarnaast zit Van Gaalen in de redactieraad van Bevolkingstrends.